تصفیه آب و فاضلاب

آلودگی هوا و تاثیر آن بر اعصاب و روان

زندگی > سلامت - همشهری آنلاین:

یک متخصص روانپزشکی و بیماری‌های اعصاب و روان ضمن ارائه توضیحاتی درباره شایع‌ترین اختلالات روانپزشکی، مهم‌ترین عوامل بروز این اختلالات در کودکان را برشمرد و به نقش آلودگی هوا در بروز اختلالات روانپزشکی اشاره کرد.

دکتر حسین نجمی در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا، درباره میزان شیوع اختلالات روان در کشور، گفت: بر اساس آخرین آمار وزارت بهداشت، شیوع اختلالات روان در کشور حدود 23 درصد است؛ یعنی 23 درصد افراد جامعه از یک نوع اختلالات روانی اعم از افسردگی، اضطراب، اعتیاد و... رنج می‌برند.

وی با بیان اینکه اگر به موقع اختلالات روانی را درمان کنیم و به بهداشت روان افراد جامعه توجه کنیم، از حاد شدن بیماری‌های روانی جلوگیری می‌شود، افزود: در غیراین‌ صورت یک مساله ساده می‌تواند به مشکل، سپس به بحران و فاجعه‌ تبدیل شود.

• شایع‌ترین اختلالات روانپزشکی کدامند؟

نجمی، شایع‌ترین اختلالات روانپزشکی را اضطراب و افسردگی عنوان کرد و ادامه داد: بحران بهداشت ملی ما به دلیل مجاورت با بزرگ‌ترین تولید کننده مواد مخدر، اعتیاد است که به شدت فراگیر است. مهم‌ترین عامل در فراگیری اعتیاد نیز فراهم بودن مواد است. البته بحرانی که در اروپا درباره مشروبات الکلی وجود دارد، در ایران نیست ولی درباره تریاک و مواد محرک، زمینه مساعد است.

• افسردگی و فصل

وی با بیان اینکه اختلال افسردگی در همه جوامع وجود دارد، گفت: البته نوع فصلی آن نیز هست. به این صورت که افسردگی در برخی افراد در فصل خاصی ایجاد می‌شود. البته بیماری افسردگی با وضعیت هوا و نور به نحوی ارتباط دارد. به طوری که در کشورهای شمال اروپا که همیشه هوا ابری است شیوع افسردگی بیش از کشورهای مدیترانه‌ای است. بنابراین آب‌وهوا و فصل‌های خاصی ممکن است زمینه افسردگی را مهیا کند.

• عوامل بروز اختلالات روان‌پزشکی در کودکان

1-    آلاینده های اوّلیه آنهایی هستند که به همان شکل و ترکیبی که از منبع تولید خارج شده اند در هوا وجود دارند. مانند SO2، CO،  HC.
2-    آلاینده های ثانویه معمولا از ترکیب آلاینده های اوّلیه تحت تاثیر اشعه خورشید تولید می‌شوند. مانند ازن و قسمت عمده NO2 .
 

آلاینده های هوا از نظر اثرات فیزیولوژیکی:

1) خفه کننده ها شامل خفه کننده های ساده مانند CO2، متان و سایر گاز‌های خنثی که با رقیق کردن اکسیژن محیط (محیط‌‌های بسته) باعث خفگی می‌شوند و خفه کننده های ترکیبی که به علت ترکیب با آنزیم‌ها و ارگان‌های بدن ایجاد خفگی می‌کنند مانند.CO
2) تحریک کننده ها شامل تحریک کننده های مجاری فوقانی تنفسی (SO2) و مجاری تحتانی تنفسی (NO2) می‌شوند.
3) سموم که با حمله به ارگان‌ها باعث بیماری عضوی از بدن می‌گردند مثل ترکیبات جیوه، سرب، هیدروکربن‌های آروماتیک
4) ترکیبات مخدّر و بیهوش کننده که روی اعصاب اثر می‌گذارند مثل هیدروکربن‌های الیفاتیک کلره
5) مواد سرطان‌زا ـ بنزاپیرن، بنزن، هیدروکربن‌های عطری چند هسته ای.
 

منابع آلودگی هوا:

منابع انتشار آلاینده های هوا را به دو گروه ثابت و متحرّک تقسیم کرده اند. گروه ثابت همانطور که از اسم آن‌ها پیداست شامل صنایع، نیروگاه ها و مراکز تجاری و مسکونی می‌شود و منابع متحرّک انواع وسایل نقلیه از موتور سیکلت تا هواپیما و کشتی را شامل می‌گردد.
آلودگی هوا در صنایع هم به علّت مصرف سوخت است و هم نوع فرآیند، در حالیکه در منابع متحرک عمدتا حاصل احتراق سوخت بوده و به صورت گاز‌های آلاینده و یا ذرات، وارد هوا می‌شود. در صنایع، علاوه بر آلاینده های ناشی از سوخت و مواد خام، تولیدات میانی و محصول نهایی هم وارد هوا می‌شود مثلا در صنعت آلومینیوم، فلوراید و ذرات هیدروکربن چند هسته ای عطری تولید می‌شوند. در صنایع فلزی، سرب وارد هوا می‌شود و از زباله سوز‌ها، فلزات سنگین مثل کادمیوم و ترکیبات خطرناک دی اکسین و فورین منتشر می‌شوند. نوع آلاینده و ضرایب انتشار برای صنایع با شناخت و بررسی فرآیند و در نهایت اندازه گیری امکان پذیر می‌باشد.
 

اثرات آلودگی هوا:

به قول A.V. Kneese  در خصوص آلودگی هوا، تقریبا در همان وضعی هستیم که ماهی‌ها در آب آلوده، از آنجا که عوامل زیادی در ارتباط بین آلودگی هوا و سلامت انسان موثرند اثبات اثرات آلودگی هوا بر سلامت انسان مشکل خواهد بود. با این حال اطلاعات زیادی وجود دارد که می‌توان به آن‌ها استناد کرد. در سال‌های اخیر نیز مطالعاتی در بعضی از شهر‌های بزرگ و آلوده انجام گرفته و به روابطی بین غلظت آلودگی به خصوص در مورد ذرات معلّق و میزان مرگ و میر دست یافته اند که در ادامه به آن‌ها اشاره خواهد شد.
 

مونوکسید کربن و اثرات آن:

مونوکسید کربن با فرمول CO وزن مولکولی 01/28 نقطه ذوب 207 درجه سانتیگراد و نقطه جوش 192 درجه سانتیگراد، گازی اسـت بـی رنگ و بـی بـو که حاصل احتراق ناقص زغال و سوخت‌هـــای فسیلی است. حد طبیعی آن در هوا 01/0 تا 2/0 قسمت در میلیون (حجمی) است. در مناطق شهری معمولا زیر 17 قسمت در میلیون است ولی در شهر تهران در ساعات ترافیک و بعضی مناطق تا 50 PPM و حتی بیشتر هم گزارش شده است. در محیط‌‌های بسته و کارگاه ها غالبا از 100 پی پی ام هم تجاوز می‌نماید. مونوکسید کربن چهار نوع اثر مهم بر اعمال فیزیولوژیکی انسان دارد:
1) اثرات قلب و عروق
2) رفتار‌های عصبی
3) اثرFibrinolysis
4) اثر بر جنین
در مورد رابطه بین غلظت مونوکسید کربن هوا و کربوکسی هموگلوبین خون مدل‌های زیادی ارائه شده است. در مدل‌های فوق زمان تماس 8 ساعت در نظر گرفته شده است. ضمنا Peterson  و  Stewart  مطالعه ای روی تعداد جوان داوطلب با غلظت‌های متفاوت CO (> 1، 25، 50، 100، 500 و 1000 پی پی ام) برای مدت زمانی از 30 دقیقه تا 24 ساعت (کمتر از زمان لازم برای رسیدن به تعادل) انجام دادند و COHb  خون افراد را مرتبا اندازه گیری نمودند
ملاحظه می‌شود زمان تماس به عنوان عامل موثر در جذب  CO  و تشکیل کربوکسی هموگلوبین مورد توجه قرار گرفته است.